| Verhalende tekeningen van Friezin om utens Friese topstukken – Kie Ellens (Kie Ellens is curator van de openingstentoonstelling Horizonnen) Opeens zit het deuntje weer in mijn hoofd en ik krijg het er maar niet uit. Pas sinds vorige week, toen ik kunstenares Elma Alkema in haar atelier opzocht, weet ik dat de Caraco-fabriek in Bakkeveen stond; de plaats waar Elma opgroeide. Alkema maakte een prachtige gloedvolle pasteltekening van de grote brand die de ijsfabriek in de as legde. Zodra ik de titel Brand Caraco van haar hoor, zing ik: 'Een twee drie je proeft het zo, het is ijs van Caraco. Mexicaantje oranje hoed, Caraco ijs geweldig goed! De tekening hangt straks op Horizonnen, de openingstentoonstelling van het Fries Museum met moderne, hedendaagse kunst. De expositie laat maatschappelijke ontwikkelingen zien in Fryslân, ingrepen in de natuur, verstedelijkingen en toekomstvisies. Het werk van de brand meegerekend, hangen straks acht tekeningen van Alkema op de expositie. Zo ongeveer zoals je familiefoto's op een wand rangschikt. De brand was een grote gebeurtenis in Bakkeveen. Maar ook kleine pijntjes tekent Alkema, zoals muggen op een slaapkamer of de slotplaats waar barones Agnes van Snouckaert van Schauburg (oftewel mevrouw Van Goes) woonde. De tekeningen geven ons een kijkje in haar leven, een wereld die eerst klein lijkt. Bij elke tekening heeft Alkema een verhaal. In Fryslân koesteren we het beeld dat we er zelf wel uit komen. We hebben de rest van de wereld niet nodig en dat maakt ons bijzonder. Zo denken we soms ook over onze kunstenaars. Los van de rest van de wereld, ontwikkelen ze hier hun werk. Denk maar aan Ids Willemsma (die zó weer op 'houtjes' de Elfstedentocht gaat rijden) of nog beter misschien, aan Jopie Huisman. Naïef? Ik dacht dat Elma er ook zo één was. Totdat ik dit werk tegenkwam. Elma vindt het niet eens zo bijzonder. Er zit voor haar ook geen prachtig verhaal in. Ik kijk en herken in de man die ons wat lievig aankijkt, de Duitse topkunstenaar Gerhard Richter. Achter hem zo te zien een kleurig schilderij dat uit blokjes opgebouwd lijkt. Ik herken het als zijn werk. Ik vraag Elma of ik gelijk heb. Ja hoor.. En die man links op zijn rug gezien is Allie van Altena, een van haar docenten van Academie Minerva waaraan Alkema in 2006 afstudeerde. Van Richter zelf hangen straks twee mooie 'Seestücke' en een portret in Horizonnen. Zo is de cirkel rond. Elma Alkema is een kunstenaar die zich tot de wereld verhoudt. Alweer een vooroordeel over de Friese kunstenaars ontzenuwd. Als dat is wat kunst kan doen, ben ik tevreden en gaat Elma Alkema verder. Van Bakkeveen en Groningen ging ze naar Dublin waar ze ook aan de academie studeerde. Van Dublin naar New York waar ze werkte en tentoonstelde. Na de 'grote' wereld kiest ze voor haar eigen spannende verhalen in Fryslân. Niet naïef maar geweldig goed! Kie Ellens – 'Friesch Dagblad' – 8 December 2012 "Elma Alkema uit Groningen studeerde onlangs af aan Academie Minerva in diezelfde stad. Ze heeft in de tentoonstelling de plek gekregen waar haar kunst het beste tot zijn recht komt, namelijk binnen de intimiteit van het ‘kabinet’ van de grote expositiezaal (van Museum Bevédère). Haar wonderschone tekeningen in pastel en potlood bezitten een geheimzinnige en sprookjesachtige sfeer. Ze tonen een wonderlijke, half verborgen wereld die alleen in dromen realiteit kan worden: ver weg van hier en nu, maar tegelijkertijd ook heel dichtbij. De tekeningen laten zich lezen als fantastische verhalen. In ‘Bell cage’ uit 2004 draagt Elma Alkema elementen aan als een landschap, dieren en ook half verhulde gezichten (of zijn het maskers), waarmee je als toeschouwers ook diep in jezelf kunt afdalen. Om deze tekeningen te kunnen maken, is voor Elma Alkema de afstand tot Fryslân en haar jeugd in Bakkeveen heel belangrijk gebleven. Zonder die afstand had ze naar eigen zeggen de bossen, weilanden en dieren uit haar jonge jaren nooit zo kunnen tekenen.” (...) Rients Kooistra – ‘Friesch Dagblad’ – 6 December 2006 (...) "Alkema dient daarentegen geen enkele aanklacht in, haar sprookjesachtige werk is vooral een vrijplaats voor verbeeldingskracht. Je kunt er van alles in zien, maar ze blijft aangenaam onuitgesproken, wat echter niet betekent dat het werk oppervlakkig zou zijn. Integendeel zelfs. Haar innerlijke landschappen worden bevolkt door mensen, dieren en fantasiefiguren. Vaak afgebeeld in de schemering, waar ze met priemende ogen loeren op wat op hen afkomt. Gek genoeg is de sfeer niet beklemmend maar eerder uitnodigend, wat misschien ook te maken heeft met Alkema’s gevoelige handschrift en het gebruik van pastelkrijt. Haar werk is momenteel ook nog te zien in Museum Belvédère, op de tentoonstelling ‘Friezen om utens’. Niet veel pas afgestudeerden kunnen meteen een museum op hun cv zetten, wat aangeeft dat ze wel wat in huis heeft.” Susan van der Berg – ‘Leeuwarder Courant’ – 27 Januari 2007 (...) "Haar pasteltekeningen van hoekjes uit de Friese zuidoosthoek, als Allardsoog, de Slotplaats in Bakkeveen en de Opsterlandse Compagnonsvaart, doen vertrouwd en een beetje naïef aan, maar zitten bij nadere beschouwing vol dreiging. In het donker houden zich geheimzinnige krachten schuil.” Sytse Singelsma – ‘Leeuwarder Courant’ – 30 November 2006 "Elma Alkema laat pasteltekeningen in donkere tinten zien, ruimtes en landschappen verlicht vanuit de verte. Deze magische geestenwereld wordt bevolkt door zowel dieren als mensen. Het gevoel, dat je in een andere, een sprookjesachtige wereld naar binnen kijkt, houdt de toeschouwer gevangen.” ‘Nordwest Zeitung’ – 19 Augustus 2008
(...) "Elma Alkema tekent met pastelkrijt, herinneringen die spontaan in haar opkomen. Ze verweeft die met ongrijpbare wezens.
De tekeningen van Elma Alkema tonen een heel eigen observatie van de wereld om haar heen. De beelden ontstaan eerder vanuit de herinnering dan vanuit een recente waarneming. Zeer associatief en organisch groeiend komen ze tot stand. De dieren, landschappen en stadsgezichten in haar tekeningen kent zij persoonlijk en heeft ze eerder nagetekend of gefotografeerd voordat ze in haar herinneringsbeeld worden gebruikt. (...)
Koortsdroom
Elma Alkema heeft zich een half jaar afgezonderd om zich onder te dompelen in haar tekeningen. Zij werkt met pastelkrijt en de bossen van Bakkeveen worden daarmee regelmatig uitgebeeld. Ook stadsgezichten die zij zag gedurende haar reis naar Mexico en de VS, van lang geleden zijn plotseling in haar tekeningen aanwezig doordat ze afgelopen half jaar een telefoontje kreeg van een Mexicaanse vriendin. Zoiets brengt de herinneringsstroom op gang.
Katachtige wezens bevolken veelvuldig haar tekeningen; in de schaduwen van een deuropening in een straat of tussen de stammen en wortels van bomen. De kijker lijkt zich in een ruimtecapsule of koortsdroom te bevinden waarmee hij of zij met afstand naar de omgeving kijkt. Deze is verontrustend en vertrouwd tegelijk, droom en werkelijkheid gaan hand in hand. De kleur is vaak afwijkend van het natuurgetrouwe.
Het vraagt enig geduld om door te dringen in wat er te zien is, want Alkema is een tekenaar in hart en nieren en daar hoort ook een voorliefde voor details bij. Zij houdt van het ontluisterende realisme van schrijvers als Michel Houellebecq en Gabriel García Márquez. Niet voor niets prijkt er een portret van Houellebecq direct achter de deur van de tentoonstellingsruimte, waarop hij als een rockster zelfgenoegzaam en tevreden het overige werk van Elma Alkema overziet.
Alkema's tekenhand is vaardig en ze gebruikt het pastelkrijt prachtig. Sferische vlakken worden afgewisseld met contrasterende lijnen en het wit van het papier wordt vaak gebruikt om licht of lichtweerkaatsing te suggereren. De grote tekening Venetië is daar een goed voorbeeld van waarbij de spookachtige boten en figuren als eilandjes in het licht drijven."
Marije Bouman – 'Friesch Dagblad' – 2 September 2015
"Je gaat naar een expositie in een Duits Museum en eenmaal binnen gaat plotseling alle aandacht van de mensen om je heen naar een onbekende en onopvallende man. Dat overkwam Elma Alkema. Al ras wordt er gefluisterd wie het is. Gerhard Richter himself, terwijl rechts van hem een van zijn werken aan de wand hangt.
Niet alle bekende mensen worden op straat (of in een museum) herkend.
Zou u bijvoorbeeld Rineke Dijkstra naast u in de tram herkennen of Merlene Dumas in regenjas met zware boodschappentassen in de hand? Niet elke kunstenaar loopt er opzichtig bij, zoals destijds Salvador Dali.
Gerhard Richter heeft weliswaar 'geposeerd' voor de foto, maar hij kan natuurlijk niet bevroeden dat daarna deze tekening is gemaakt. Zelfs met googelen kan ik hem niet terugvinden, maar misschien verandert dat nu de tekening Kunst van de Dag is geworden.
Benno Tutein Nolthenius – www.galeries.nl 'Kunst van de dag' – 28 November 2015
"Het schilderij van Elma Alkema, Dog with Puppu, zou makkelijk passen in een artikel van Wieteke van Zeil. Zij schrijft over kunstdetails, waarvan je in eerste instantie niet meteen door hebt wat het is. Of een detail dat niet zo snel opvalt. Weliswaar over kunsthistorische schilderijen, maar je kan er niet vroeg genoeg bij zijn.
Het jonge hondje dat zijn best doet om melk te krijgen, staat pontificaal midden op het doek, samen met moeder de hond. Maar als je langer kijkt naar het doek, vallen meer dieren en/of dingen op. Linksonder een kat die zich uitstrekt. Rechtsonder een klein mensachtige die eenzelfde houding heeft. Iets ongemakkelijker wellicht, want onbehulpzaam op de grond, snakkend om aandacht.
Ik zie nog meer dieren, verstopt in het donkeren woud. Maar die zijn moeilijker te achterhalen. Te ver gezocht. Het grootste dier echter - een reusachtige eland, staat recht achter de hond & puppy. Misschien geeft de eland bescherming voor dit tedere moment. Mooi.
Te zien vanaf 31 januari t/m 21 februari in Jan van Hoof Galerie (Den Bosch)."
Jeroen Allart – www.galeries.nl 'Kunst van de dag' – 27 Januari 2016
|